ISTILAH PARIWISATA
Ø Paket wisata = sababaraha /rupa-rupa obyek wisata nu
ditawarkeun atawa jadi tujuan wisatawan.
Ø Wisata budaya = kagiatan pariwisata ngamangpaatkeun seni katut
kabudayan hiji nagara /daerah.
Ø Visa turis = surat idin pikeun ngadongdon /nyaba ka hiji
nagara husus pikeun wisatawan, dikaluarkeun ku
nagara nu jadi tujuanana. Contona wisatawan luar
nagri nu rék ka Indonésia, kudu boga visa heula ti
Indonesia.
Ø Primadona = nu paling dipikaresep /kasohor/unggulan.
Ø Motél = hotél leutik tur sederhana.
Ø Guide = jalma nu tugasna marengan turis.
Ø Turis = jalma anu néangan hiburan, kacara indit ka hiji
tempat.
Ø Sapta pesona = tujuh kaunggulan pariwisata Indonésia.
Ø Argo wisata = kagiatan pariwisata anu aya kaitanana (objékna)
jeung tatanén.
Ø Diparda = Dinas Pariwisata Daérah, nyaéta instansi husus
anu ngokolakeun /ngurus jeung ngatur widang
pariwisata di Dati I jeung Dati II.
Ø Wisman = wisatawan mancanegara, nyaéta wisatawan anu
daratang ti luar nagri.
Ø Wisdom = wisatawan doméstik, nyaéta wisatawan asal jero
nagri.
Ø Macangkrama = sukan-sukan (bersuka ria) bari dahar di tempat
anu pakaresepeun (menyenangkan).
Ø Obyék wisata = hiji hal (bisa tempat, barang, atawa kagiatan) anu
ngalantarankeun (menyebabkan) datangna
wisatawan.
Ø Wisatawan = jalma anu ngadatangan tempat-tempat wisata.
Ø Pakét darmawisata = hiji pakét perjalanan wisata anu eusina
ngokolakeun (mengelola) sagala rupa kabutuhan
wisata.
Ø Guide = jalma anu ditunjuk pikeun jadi panuduh atawa
pamandu jalan tur bisa nerangkeun sagala rupa nu
patali jeung obyék wisata.
Ø Biro perjalanan wisata
Ø Panginepan
Ø Hotél
Ø Aréal kemping
Ø Taman laut
Ø Cendramata
Ø Nyelem(menyelam)
Ø Piknik
ISTILAH ADAT /TRADISI
Ø Tahlilan = riungan sabada aya nu maot, biasana nepi ka tujuh
poé.
Ø Naktu = netepkeun waktu nu dianggap hadé pikeun
ngalaksanakeun niat atawa kagiatan.
Ø Repok = nasib laki-rabi, diitung nurutkeun wewedalan.
Ø Nyawér = salah sahiji upacara dina ngawinkeun, nyaéta
ngawurkeun béas dicampur duit ka pangantén
jeung ka nu ngariung, bari ngahaleuangkeun rupa-
rupa piwulang, tempatna di panyawéran, tempat
cihujan ragrag tina hateup.
Ø Nanyaan = ménta supaya awéwé nu dipikahayang dibikeun
ku kolotna atawa walina.
Ø Ngaruat = upacara panolak bala.
Ø Ngaliwon = meresihan /ngamandian barang (pakarang atawa
jimat) dina Jumaah Kaliwon.
Ø Nyusur tanah = salametan /hajat keur nu maot teu puguh
kuburanana.
Ø Babarit = salametan nu kakandungan tujuh bulan pikeun nu
kakara ngandung.
Ø Numbal = ngubur hulu sato (munding, sapi, domba, hayam)
dina lahan anu rék diadegan wangunan (gedong,
sasak, atawa naon baé.
Ø Nyepitan
Ø Nyecep
Ø Béla
Ø Turun mandi
Ø Kebon alas
ISTILAH PAKAKAS / PARABOT
Ø Pakakas atawa parabot = barang-barang atawa alat nu biasa dipaké dina
mangsa urang migawé hiji pagawéannu gunana
pikeun ngabantu ngénténgkeun (memudahkan)
pagawéan urang saperti barang nu dipaké paranti
ngawadahan, nyieun, mawa, ngala, migawé, jsb.
Ø Pancarakén = rupa-rupa pakakas atawa parabot dapur saperti:
§ ayakan = parabot paranti ngayak, anyaman carang tina awi.
§ boboko = wadah béas, sagu jsb, dijieunna tina anyaman awi.
§ aseupan = parabot paranti nyeupan, anyaman tina awi,
bangunna nyungcung.
§ cécémpéh
§ coét
§ cukil
§ dulang
§ gayung
§ hihid
§ nyiru
§ téko
§ panci
§ parud
§ péso
§ piring
§ sérok
§ talénan
§ sangku
§ cangkir.
Ø Pakakas tani = pakakas anu dipaké dina tatanén saperti:
§ aseuk = luju, kai buleud panjang, méncos tungtungna paranti ngaseuk.
§ gobéd = sarupa péso rubak.
§ pacul = parabot paranti malikkeun taneuh, ngali lombang,ngamalirkeuncai,
jste.
§ arit
§ balincong
§ baliung
§ bédog
§ parang
§ dékol
§ kampak
§ étém
§ garpu
§ koréd
§ linggis
Ø Pakakas pakarang = parabot pikeun ngajaga diri atawa pikeun
ngayonan musuh saperti:
§ balati = sabangsa péso, sok disarangkaan ku kulit sarta disorén.
§ badi = pakarang sarupa péso, nu gagangna nyengkluk.
§ bandring = alat paranti malédog-malédogkeun batu di pangperangan jaman
baheula, di sawatara wewengkon sesebutan pikeun ketepél.
§ bajra
§ gada
§ gondéwa
§ jamparing
§ kris
§ kujang
§ pedang
§ taméng
Ø Pakakas patukangan = parabot anu sok dipaké ku jelema anu boga
pagawéan nu tangtu, salian tani saperti:
§ balincong = pakakas paranti nugar, seuseukeutan, sabeulah lancip kawas
linggis, sabeulah deui potongan rimbas.
§ kampak = parabot tukang, kai siga huntu gedé digagangan, paranti ngadék,
meulah, jste.
§ patik = kampak gedé panjang gagangna, digunakeun ku leungeun duanana
(dihembatkeun).
§ ragaji
§ dékol
§ sugu
§ rimbas
§ palu
Ø Pakakas ngala lauk = parabot /pakakas paranti ngala lauk, boh di
balong, walungan, boh di laut saperti:
§ arad = jaring paranti ngala lauk, peta ngalana diéréd.
§ ayakan = anyaman carang tina awi, paranti nyaei lauk.
§ bubu = parabot paranti naheunan lauk anu naék ka girang, mangrupa
posong tina awi.
§ sirib
§ heurap
§ posong
§ useup
§ jaring
Ø Pakakas buruh nanggung = saperti rancatan, salang, jeung tolombong.
ISTILAH ORGANISASI
- Istilah Pamaréntah Tradisional
§ Jaro = tokoh /kokolot masarakat di Baduy.
§ Amil = tukang nguruskeun saniskara anu aya patalina jeung agama.
§ Lebé = amil.
§ Ulu-ulu = tukang ngurus /ngatur cai keur kapentingan tatanén.
§ Raksabumi = pagawé désa anu tugasna ngajaga kaamanan.
§ Tentara = bagian tina pamaréntahan anu boga tugas ngajaga kaamanan
nagara
§ Rayat = masarakat anu nyicingan hiji nagara.
§ Pamingpin = jalma anu boga pancén ngatur jeung ngajalankeun hiji organisasi.
§ Séksi = bagian tina organisasi anu ngurus salahsahiji widang.
§ Markas = tempat ngumpulna hiji organisasi saperti tentara atawa pulisi.
- Istilah Modéren
§ Camat = kapala kacamatan.
§ LKMD = Lembaga Ketahanan Masyarakat Désa.
§ DPR = Déwan Perwakilan Rakyat
§ Bupati = nu mingpin masarakat sakabupatén.
§ MA = Mahkamah Agung.
c. Organisasi Siswa
§ OSIS
§ Pramuka
§ PMR
§ Paskibra
§ Jsb.
d. Organisasi Pulitik
§ PKB
§ PBIP
§ PPP
§ PKP
§ GOLKAR
§ Jsb.
e. Organisasi Kaagamaan
§ NU (Nahdatul Ulama)
§ Muhammadiyah
§ PSII
§ Jsb.
f. Organisasi Kaséhatan
§ Puskesmas
§ Rumah Sakit
§ Poliklinik
§ Jsb.
g. Organisasi Profesi (Keahlian)
§ IDI (Ikatan Dokter Indonesia)
§ PWI (Persatuan Wartawan Indonesia)
§ PGRI (Persatuan Guru Republik Indonesia)
§ Jsb.
h. Organisasi Pamaréntahan
§ RT
§ RW
§ Kalurahan
§ Kacamatan
§ Kabupatén
§ Jsb
i. Organisasi Kasenian
§ Grup kasenian Wayang Giri Harja I
§ Lingkung Seni Sunda Bandung
§ Jsb.
j. Organisasi Olah Raga
§ PERSIKASI
§ BP (Bekasi Putra)
§ PSSI (Persatuan Sepak Bola Seluruh Indonesia)
§ PERSIB
§ PERSIJA
§ PSM Makassar
§ Jsb.
k. Organisasi Kapamudaan
§ KNPI (Komite Nasional Pemuda Indonesia)
§ KOSGORO
§ Karang Taruna
§ Jsb.
l. Organisasi Kemahasiswaan
§ KAMI (Kesatuan Aksi Mahasiswa Indonesia)
§ BEM (Barisan Eksekutif Mahasiswa)
§ HIMA (Himpunan Mahasiswa)
§ Jsb.
ISTILAH USUM-USUMAN (MUSIM)
a. Nu patali jeung kaayaan alam
§ Usum mamareng = usum mimiti rék ngijih (hujan).
§ Usum ngijih = usum hujan, ngecrek (terus-terusan) unggal poé.
§ Usum dangdangrat = usum panyelang antara usum hujan jeung halodo
(kadang hujan, kadang halodo).
§ Usum katiga = usum halodo, usum euweuh hujan (musim
kemarau).
§ Usum barat = usum angin gedé nu datangna ti kulon (barat)
pacampur jeung hujan.
§ Usum selatan = usum loba angin anu datangna ti juru kidul wétan.
b. Nu patali jeung kaayaan masarakat
§ Usum pagebug = usum loba nu gering parna, loba anu maraot
(meninggal).
§ Usum sasalad = usum loba panyakit anu babari nepa (menular).
§ Usum patepok = usum loba anu kawin
§ Usum tigerat/paceklik = usum paila, kurang dahareun (pangpangna béas
atawa paré.
c. Nu patali jeung tatanén
1) Tatanén di sawah
§ Usum nyambut = usum mitembeyan (memulai) ngagarap sawah
saperti macul jeung ngawuluku.
§ Usum tandur = usum melakeun binih paré di kotakan sawah.
§ Usum ngarambét = usum mangsa patani miceunan (membersihkan)
jukut (rumput) anu jaradi diantara tangkalan paré.
§ Usum celetu = mangsa paré geus mimiti cul-cel (tumbuh) aya
buahan (biji) nu barijil (keluar).
§ Usum rampak = mangsa paré geus rata /papak bareukah.
§ Usum panén = mangsa dibuat, ngala paré.
§ Rumpak jarami = mangsa sabada (setelah) panén
2) Tatanén di huma
§ Usum nyacar = usum nyacar leuweung pikeun pihumaeun.
§ Usum ngahuru = usum ngahuru (membakar) kai jeung kakayon
(ranting-ranting) nu geus gararing (kering).
§ Usum ngaseuk = usum melak paré (di huma), ku cara nyocog-
nyocogkeun aseuk kana taneuh pikeun
pitempateun binih paré.
§ Usum ngoréd = usum meresihan jukut nu jaradi di antara tangkal
paré maké ngétém koréd.
§ Usum dibuat = usum ngala paré maké étém (ani-ani).
§ Usum ngunjal = usum ngunjalan paré (membawa) paré ti huma ka
lembur.
Istilah Téknologi
Ø Téknologi modéren = téknologi anu ngagunakeun alat-alat anu sarwa
modéren.
Ø Téknologi basajan = téknologi anu ngagunakeun alat-alat anu sarwa
basajan (sederhana).
Ø Meuyeum = nyieun peuyeum, biasana ngagunakeun ragi.
Ø Nyelep = ngawarnaan lawon atawa bola ku cara digodog
dina godogan celep.
Ø Hélér = alat paranti meresihan paré nepi ka jadi béas.
Ø Radio = alat paranti nangkep jeung nyebarkeun sora.
Ø Météograf = alat paranti ngérékam cuaca.
Ø Komputer = alat paranti ngumpulkeun data.
Ø Navigasi = élmu ngamudi kapal.
Ø Fotométer = alat paranti ngukur cahaya.
Ø Motor = alat (mesin) anu bisa nyiptakeun tanaga.
Ø Canggih = istimewa, hébat, modéren.
Ø Mesin = alat paranti ngagampangkeun pagawéan.
Ø Laser = sinar nu bisa nembus rupa-rupa hahalang.
Ø Rémote control = alat paranti nyetél jeung ngatur ti kajauhan.
Ø Diskét = alat paranti neundeun data (catetan atawa
katerangan) tina komputer.
Ø Radar = alat paranti néangan atawa ngawaskeun ti
kajauhan.
Ø Tape recorder = alat keur ngarékam atawa nyimpen sora.
Istilah Tatanén
Ø Paré = ngaran tutuwuhan sabangsa jukut sarta buahna
(béas) sok dijadikeun sangu.
Ø Pibuateun = paré anu geus meujeuhna diala.
Ø Usum panén = waktuna dibuat, usum loba dahareun.
Ø Ngaseuk = nyieun logak laleutik maké aseuk (kai nu
tungtungna diseukeutan) pikeun melak sisikian.
Ø Nyambut = ngagarap atawa ngawuluku sawah.
Ø Ngarambét = miceunan jujukutan anu jaradi antara tangkal
(dungus) paré di sawah.
Ø Ngipuk = ngawurkeun atawa melakkeun sisikian
dikerepkeun sina jadi petétan anu bakal
dirintahkeun (dipindah-pindahkeun).
Ø Nyacar = ngababad jukut (tutuwuhan) nepi ka dempes.
Ø Daut /babut = ngarabutan binih paré di pabinihan.
Ø Ngahuma = ngagarap huma.
Ø Gacong = buburuh dibuat, upama meunang sasangga
buruhna sapocong.
Ø Nyawah = ngagarap sawah.
Ø Maro = ngagarap tanah batur, hasilna dibagi dua.
Ø Luku /wuluku = parabot atawa alat anu biasa ditarik ku sapi atawa
munding (kerbau) pikeun nyingkal (membajak)
sawah.
Ø Aseuk = pakakas paranti ngaseuk (melubangi Tanah
tempat menanam benih jagung atau kacang, dsb)
dijieunna (dibuatnya) tina kai buleud panjang,
tungtungna (ujungnya) dipéncoskeun
(dilancipkan).
Ø Arit = pakakas samodél parang tepi leuwih leutik (kecil),
tungtngna ngeluk, dipaké pikeun ngala jukut
(rumput) atawa motong dahan paré.
Ø Balincong = pakakas paranti nugar, seuseukeutan (tajam),
sabeulah lancip kawas linggis, sabeulah deui
potongan rimbas.
Ø Congkrang = bedog panjang nu congona (ujungna) ngeluk,
dipaké pikeun ngala suluh (kayu bakar) atawa
nyacar jukut (membersihkan rumput) di galengan
sawah.
Ø Dékol = pakakas nu bisa dipaké ngadék (membacok)
saperti kampak tur bisa dipaké nakol saperti palu
(upama dibalikkeun).
Ø Étém = sabangsa péso paranti dibuat (panen), atawa
motong paré ranggeuyan.
Ø Garpu = pakakas paranti (untuk) nyungkal atawa
ngagemburkeun tanaeuh.
Ø Kampak = pakakas tukang kai, bangunna siga huntu gedé
digagangan, gunana pikeun nuar (menebang)
atawa meulah (membelah) kai (kayu).
Ø Koréd = pakakas patani pikeun miceunan (membersikan)
jujukutan (rumput-rumputan) nu aya di sela-sela
tatangkalan (pepohonan).
Ø Linggis = pakakas tina beusi pikeun nugar atawa ngagali
taneuh anu loba batuan.
Ø Pacul = pakakas pikeun (untuk) malikkeun taneuh,atawa
ngagali.
Ø Parang = parabot patani paranti ngababad galeng
(pematang) anu loba jukutan, wanguna semu
bengkung rubak ka tungtung (lebar sampai ujung).
Ø Patik = kampak gedé, ganggangna panjang, pikeun nuar
(menebang) kai (kayu).
ISTILAH PAELMUAN
Ø Filologi = élmu ngeunaan bahasa, kabudayaan, pranata jeung
sajarah hiji bangsa dumasar kana bahan-bahan anu
ditulis.
Ø Hipotésa = hal anu dianggap bener atawa anggapan dasar.
Ø Panalungtikan = pamariksaan anu taliti atawa nguji hiji hipotésa pikeun
ngembangkeun prinsip-prinsip umum.
Ø Geomorphologi = élmu ngeunaan bentuk-bentuk permukaan bumi
mangsa ayeuna jeung proses-proses anu ngakibatkeun
éta bentuk.
Ø Pangaweruh (pengetahuan) = sagala hal anu dipikaweruh (diketahui).
Ø Pancakaki = élmu ngeunaan asal muasal katurunan atawa
kulawarga.
Ø Caturangga = pakeman atawa pangaweruh anu nétélakeun tanda-
tanda atawa perwatekan kuda, hadé henteuna pikeun
diingu (dipelihara).
Ø Palintangan = élmu pangaweruh ngeunaan béntang atawa biasa
disebut élmu falak.(astrologi).
Ø Undagi = élmu ngeunaan cara-cara dina ngawangun
(membangun), biasa disebut arsitektur.
Ø Kasantikaan = élmu ngeunaan cara-cara metakeun (menggunakan)
pakarang (senjata), biasa disebut élmu béla diri atawa
élmu perang.
Ø Paroid = élmu ngeunaan bagi waris dina agama islam.
Ø Pranatamangsa = élmu ngeunaan usum-usuman (musim).
Ø Serat Kanayagan = élmu ngeunaan laras (musikologi).
Ø Titimangsa = tanggal, bulan jeung taun hiji kagiatan atawa kajadian
ditulis.
Ø Tatakrama = aturan manusa anu sopan.
ISTILAH NGARAN SATO
Ø Meri = bebek
Ø Munding = kerbau
Ø Japati = merpati
Ø Maung = harimau
Ø Uncal = rusa
Ø Papatong = capung
Ø Beurit = tikus
Ø Kukupu = kupu-kupu
Ø Embé = kambing
Ø Bagong = babi
Ø Manuk = burung
Ø Lauk = ikan
Ø Ucing = kucing
Ø Hayam = ayam
Ø Bangkong = katak
Ø Kirik = anak anjing
Ø Bocokok = anak buaya
Ø Buruy = anak katak
Ø Cingok = anak bogo
Ø Jando = anak domba
Ø Cemé = anak embé
Ø Ménél = anak gajah
Ø Burayak = anak ikan
Ø Aom = anak lancah
Ø Hileud = anak kupu-kupu
Ø Pédét = anak sapi
Ø Nénér = anak bandeng
Ø Ciak = anak hayam
a. Sato Ingon-Ingon = sato nu sok diingu, boh diala hasilna boh keur
kalangenan wungkul. Di antarana :
§ Nu diarah dagingna = domba, émbe, munding, sapi, hayam, kelenci,
kalkun, jsb.
§ Nu diarah tanagana = kuda, munding, sapi.
§ Kalangenan = ucing, anjing, manuk, jsb.
b. Sato Jarah = sato anu hirupna bébas. Diantarana :
§ Bangsa sato galak = maung, singa, ajag, biruang,jsb.
§ Bangsa monyét = monyét, orang utan, oa, surili, luhung.
§ Bangsa sato tulaléan = gajah.
§ Bangsa sato kuku hiji = sébra, badak, kuda.
§ Bangsa sato kuku jangkep = bagong, banténg, uncal, mencek, peucang.
§ Bangsa lalay = lalay, cocodot, kalong.
§ Bangsa sato ngarayap = buhaya, oray, kuya.
ISTILAH KADAHARAN / INUMAN JAWA BARAT
a. Istilah Kadaharan
1) Angeun haseum = pasakan nu réa caina sarta rasana sari haseum.
2) Saté = beuleum daging nu ditiiran.
3) Bebeyé = sésa tumis nu digaringkeun.
4) Spaghéti = pasakan sabangsa emih goréng asalna ti Italia.
5) Hamburger = roti tangkep eusina sayur jeung daging, asalna ti
Amerika.
6) Misro = kadaharan urang Sunda anu bahan dasarna
sampeu jeung gula beureum.
7) Ulén = kadaharan anu dijieuna tina béas ketan.
8) Combro = kadaharan anu bahanna tina sampeu nu dijerona
aya oncom.
9) Katimus = kadaharan anu bahanna tina sampeu jeung
dibungkus ku daun cau.
10) Peuyeum = kadaharan anu bahanna tina sampeu jeung ragi
11) Bugis = kadaharan anu bahanna tina tipung ketan.
12) Colénak = uli ketan nu dibeuleum dicocol maké tauco.
13) Cimol = Aci dicemol jeung digoréng.
14) Cilok = Aci dicolok jeung digodog.
15) Dodol
16) Wajit atawa wajik
17) Angléng
18) Curo (cau dijero)
19) Kuéh cucur
20) Roti buaya
21) Kuéh geplak
22) Tapé uli
23) Dodol lapis
24) Ketan
25) Téngténg
26) Akar kalapa
b. Istilah Inuman
1) Goyobod = sabangsa céndol ngan bukurna leuwih galedé.
2) Lahang = inuman hasil nyadap tina leungeun kawung atawa
kalapa.
3) Bajigur = inuman nu ditaheur, dicipatian, jeung digulaan.
4) Sampanye = sabangsa anggur istiméwa ti daérah Champagne
(Prancis).
5) Jus = inuman tina bubuahan anu diancurkeun.
6) Sakoteng = inuman anu bahan dasarna cai maké gula bodas
tur maké jahé.
7) Bandrek /wedang jahé = inuman anu bahanna maké jahé.
8) Céndol
9) Bir peletok
10) És cincaw
11) Dawet
